W niniejszym artykule kontynuujemy temat korzystnego wpływu alg na ludzki organizm, o czym pisaliśmy w poprzednim tekście: Czy algi morskie mogą pomóc w walce z chorobami? Tym razem skupimy się na konkretnych gatunkach glonów, które wykorzystuje się do przygotowywania posiłków, czyli spirulinie, nori, chlorelli, kombu i wakami oraz jakie posiadają właściwości prozdrowotne. Podajemy także przykłady pozakulinarnego zastosowania tych pożytecznych roślin.
Bogactwo i rozmaitość egzystujących gatunków
Ogromna liczba gatunków glonów, ich zróżnicowanie, rozpowszechnienie na świecie czy toksyczność mogą powodować początkowe trudności z ich wprowadzaniem do codziennej diety. Mnogość działań substancji, które zawierają, potęguje ich korzystny wpływ na ludzki organizm. Z tego powodu warto byłoby wiedzieć, po które z gatunków sięgać. Dlatego zawsze warto skonsultować zmiany w jadłospisie z wykwalifikowanym ekspertem od spraw żywienia, jakim jest dietetyk. Poniżej przedstawiamy te najpopularniejsze gatunki – które powinny stanowić element nowoczesnych sposobów odżywiania – należą do nich między innymi: spirulina, nori, chlorella, kombu i wakame.
Spirulina na odporność i odchudzanie
Spirulina plantesis stanowi glon należącym do gromady sinic. Spirulina po raz pierwszy wyizolowana została w roku 1872 przez Turnipa. Wykazuje się wyjątkową zdolnością do adaptacji w różnych warunkach środowiskowych. Jednak w największej ilości można ją spotkać na obszarach o zasadowym pH.
Spirulina w proszku
Najczęściej występuje w jeziorach Afryki Centralnej, gdzie może stanowić aż 80% planktonu. Spirulinę wykorzystywano już w czasach starożytnych jako źródło substancji odżywczych. Ta roślina zawiera znaczne ilości witamin z grupy B, witaminę E i fikocyjaniny. Cechuje się wysoką zawartością białek (aż do 70% suchej masy), a także zawiera liczne składniki mineralne.
Spirulina najczęściej wykorzystywana bywa w przemyśle żywieniowym i medycznym. Stanowi doskonałe źródło egzogennych aminokwasów, witaminy B12 i żelaza, czyli składników szczególnie istotnych w dietach wegetariańskich.
Często stosowana jako substancja wzmacniająca odporność, poprawiająca wyniki kuracji odchudzających czy pomagająca sportowcom dostarczać duże ilości energii. Ponadto, często dodawana jest do kosmetyków przeznaczonych dla osób z problemami skórnymi.
Nori na nadciśnienie
Nori (ap. 海苔) stanowi japońską nazwę jadalnych glonów z gromady Porphyra, należącej do krasnorostów. Do najczęściej wykorzystywanych gatunkami nori należą: P. yezoensis i P. tenera.
Nori zaczęto stosować w Japonii około VIII wieku n.e. Wówczas glony te zbierano, suszono i używano jako pożywienia w postaci zmielonej pasty. Popularna w dzisiejszych czasach forma wyschniętego papieru została wprowadzona dopiero w XVIII wieku.
Nori stosowane jest powszechnie do zwijania sushi i onigiri, jako dekoracja oraz dodatek do zup i makaronów. Pod względem odżywczym te gatunki odznaczają się bardzo wysoką zawartością porphyranu, który jest naturalnym błonnikiem (około 40% suchej masy) i ma działanie immunostymulujące zarówno in vivo, jak i in vitro).
Ponadto, nori cechuje się wysoką zawartością witamin C i B, minerałów, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, karotenoidów oraz sacharydów. W Chinach tę roślinę używa się od około 1000 lat i wciąż uważa się ją za efektywną w leczeniu gorączki, zwiększania diurezy, zmiękczania twardych tkanek czy rozrzedzania flegmy.
Ostatnie badania wskazują na jej skuteczność w leczeniu woli tarczycy, nadciśnienia, zapalenia oskrzeli lub krtani, a także zmniejszaniu obrzęków. Inne działania alg z gromady Porphyra obejmują immunomodulacje, działania antyoksydacyjne, antykoagulacyjne, przeciwnowotworowe i chroniące wątrobę.
Chlorella na cholesterol
Gatunek chlorella vulgaris stanowi tak zwaną mikroalgę należącą do gromady zielenic. Chlorella należy do jednego z najlepiej poznanych i przebadanych eukariontów fototroficznych.
Chlorella – suplement diety w tabletkach
Przez niemożliwą do strawienia ścianę komórkową, przed użyciem w celach suplementacyjnych musi przejść obróbkę polegającą na jej zniszczeniu i uwolnieniu składników znajdujących się wewnątrz komórki. Od lat 60 XX w. chlorella jest uprawiana w ogromnych ilościach, by dorównać wzrastającemu zapotrzebowaniu na alternatywne źródła białek.
Dzięki jej umiejętności wzrastania w niekorzystnych warunkach stała się jednym z najczęściej produkowanych organizmów wśród glonów (produkowana przez ponad 70 firm). Okres produkcyjny obejmuje kultywację, wysuszenie i sprzedaż w postaci tabletek, kapsułek, ekstraktów lub proszków.
Chlorella zawiera polisacharydy, które uznaje się za najważniejszy w tej roślinie składnik posiadający silne działanie immunostymulującym, który usuwa wolne rodniki i zmniejsza poziom lipidów we krwi.
Do innych pozytywnych wpływów spożywania chlorelli można zaliczyć obniżenie cholesterolu, ochrona przed miażdżycą i nowotworami. Ekstrakty z tego gatunku wykazują działanie antybakteryjne oraz charakteryzują się wyjątkowo wysokim stężeniem chlorofilu alfa i beta-karotenu.
Kombu – do walki z otyłością
Kombu to nazwa jadalnego surowca pozyskiwanego z wielu różnych gatunków glonów z rzędu listownicowców, m.in. z listownicy japońskiej. Powszechnie rozpowszechniony na świecie, jedzony na surowo lub w postaci przyrządzonego z niego wywaru, może stanowić wspaniały dodatek do wielu tradycyjnych japońskich potraw. W Polsce kombu dostępne jest w formie suszonej.
Do jednego z najważniejszych składników kombu należy fukoksantyna, czyli charakterystyczny karotenoid występujący w wielu gatunkach brunatnic. Jego działanie ma największy wpływ na zwiększenie aktywności enzymów mitochondrialnych występujących w białej tkance tłuszczowej, które skutkuje wzrostem utleniania kwasów tłuszczowych i produkcji ciepła.
Dzięki temu efektowi kombu może być używane m.in. do walki z otyłością. Do innych efektów fukoksantyny można zaliczyć apoptozę komórek nowotworowych czy usuwanie wolnych rodników. Dodatkowo, dzięki obecności polifenoli, spożywanie kombu może hamować rozwój cukrzycy, nadciśnienia i chorób wątroby.
Wakame na wirusa HSV-1 i Alzheimera
Wakame stanowi handlową nazwę Undarii pierzastodzielnej, czyli algi należącej do brunatnic z rzędu listownicowców. Używane powszechnie w kuchni japońskiej, m.in. do gotowania tradycyjnej miso-shiru czy diety Genmai-Saishoku.
Suszone wakame
Jednym z pozytywnych właściwości wakame jest jego wpływ na wirusa HSV-1 i rozwój choroby Alzheimera. Zawarte w tym glonie usiarczanowane polisacharydy zawierające reszty fukozowe hamują wchodzenie wirusów do komórek, a dzięki odmiennemu działaniu w porównaniu do leków przeciwko HSV-1 mogą okazać się skutecznym uzupełnieniem terapii. Owe działanie ma także wpływ na spowolnienie wytwarzania przez zakażone komórki amyloidu B czy białka tau, które zwiększają zaawansowanie choroby Alzheimera.
Pozażywieniowe zastosowania glonów w przemyśle
Oprócz wyżej opisanych, dietetycznych i kulinarnych sposobów wykorzystania zasobów, jakie dostarczają nam glony, ich składniki mogą być używane w innych gałęziach przemysłu. Jako przykłady alternatywnego zastosowania substancji pozyskiwanych z tych roślin są agar i alginian.
Agar do kremów i maseczek
Agar, czyli strukturalny polisacharyd zbudowany z reszt galaktozy, dostępny jest w formie włókien, proszku lub płatków. Pod wpływem wody pęcznieje, a w wysokiej temperaturze tworzy lepkie lub galaretowate koloidy, które wraz z utratą ciepła twardnieją.
Wykorzystuje się go głównie do produkcji beztłuszczowych kremów i maseczek. Zwiększa przyczepność i smarowalność tych preparatów. Dodatkowo, często bywa używany w przemyśle spożywczym jako substytut żelatyny zwierzęcej, zagęszczacz, emulgator i stabilizator. W laboratoriach stosuje się go do tworzenia pożywek dla hodowli bakteryjnych lub tkankowych.
Alginian jako zagęszczacz
Alginian także należy do polisacharydów strukturalnych, a w zależności od swojej budowy może tworzyć żele elastyczne i miękkie lub bardziej sztywne. Lepkość roztworów alginianu zależy od jego masy cząsteczkowej, a więc od wielkości polisacharydu.
Najczęściej wykorzystywanym związkiem jest alginian sodu. Jest on bezwonną i bezsmakową solą, która dzięki dobremu wiązaniu wody używana jest do zagęszczania, żelowania lub stabilizowania mas marcepanowych, owocowych, marmolad i innych. Dodatkowo stosuje się go do unieruchamiania związków chemicznych, natomiast jego włókien używa się w inżynierii biomedycznej jako nowoczesnych materiałów opatrunkowych.
Zagrożenia związane ze wykorzystywaniem glonów
Glony powszechnie klasyfikuje się jako suplementy o działaniu potencjalnie bezpiecznym dla dorosłych. Podstawowym problemem związanym z ich nadużywaniem jest szeroka dostępność preparatów stworzonych na ich bazie. Brak ograniczeń w możliwości kupna i przeświadczenie o zbawiennym działaniu czasem prowadzą do nadmiernego spożycia suplementów i wystąpienia możliwych reakcji niepożądanych.
Niektóre z gatunków mogą okazać się skażone toksyną zwaną mikrocystyna, która może być toksyczna dla nerek, wątroby czy układu nerwowego. Z tego powodu ważne jest, by kupować produkty oznaczone certyfikatem gwarantującym przebadanie na obecność tej toksyny.
Kolejny negatywny wpływ spożycia alg dotyczy nadmiernego spożywania spiruliny w ciąży, co niestety może skutkować hiperkalcemią u noworodka.
Dodatkowo, wpływając stymulująco na system odpornościowy, rośliny te mogą powodować reakcje alergiczne, a także wznowienie lub zaostrzenie chorób autoimmunologicznych. Zbyt duże ich spożycie może skutkować odkładaniem się występującego w nich agaru, który, tworząc bezoary, może prowadzić do obstrukcji jelita cienkiego.
Najważniejszym i największym zagrożeniem dla człowieka nie jest samo ich spożycie, lecz konsumpcja ryb i owoców morza, które zostały skażone przez toksyczne algi. Wyróżnia się cztery jednostki chorobowe związane ze spożyciem skażonych skorupiaków i jedną związaną z spożyciem ryb. Większość z nich charakteryzuje się głównie objawami ze strony układu pokarmowego, lecz niektóre, obejmujące także układ nerwowy i sercowo-naczyniowy, mogą okazać się śmiertelne.
Jak zatem bezpiecznie korzystać z glonów?
Jak zwykle w takich przypadkach zalecany jest umiar i zachowanie równowagi. Warto wprowadzić do swojej diety tego rodzaju rośliny, ale nie wszystkie naraz i nie za dużo od razu. Sprawdzajmy, testujmy, róbmy wszystko krok po kroku, tak żeby móc czerpać z pozytywnych właściwości tych roślin w sposób zrównoważony i bezpieczny. Planując swoją dietę, warto także skorzystać z pomocy profesjonalisty. Kliknij poniższy link i zapisz się na konsultacje do naszej Poradni Dietetycznej!